Phân tích vẻ đẹp của nhân vật Thuý Kiều, Thuý Vân và nghệ thuật miêu tả nhân vật của Nguyễn Du
Hướng dẫn
Trong kho tàng văn học cổ Việt Nam, Truyện Kiều của Nguyễn Du là tác phẩm kiệt xuất nhất. Tác phẩm không chỉ nổi tiếng vì cốt truyện hay, lời văn trau chuốt, giá trị tố cáo đanh thép, giá trị nhằn đạo cao cả, mà còn vì các nhân vật trong truyện được ngòi bút sắc sảo của Nguyễn Du miêu tả vô cùng đẹp đẽ, sinh động. Đặc biệt là các nhân vật mà tác giả tâm đắc nhất như: Thuý Vân, Thuý Kiều, Kim Trọng.
Ngay phần đầu của Truyện Kiều, Nguyễn Du đã khắc hoạ bức chân dung xinh đẹp của hai chị em Thuý Kiều và Thuý Vân rất thành công. Đầu tiên tác giả giới thiệu chung về cả hai chị em:
Đầu lòng hai ả tố nga
Thuý Kiều là chị, em là Thuý Vân
Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười.
Nói đến mai là nói đến sự mảnh dẻ, thanh cao, nói đến tuyết là nói đến sự trong trắng, trinh bạch. Cả mai và tuyết đều rất đẹp, tác giả đã ví vẻ đẹp thanh tao, trong trắng của hai chị em như là mai, là tuyết.
Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.
Nhà thơ đã sử dụng phương pháp ước lệ kết hợp với ẩn dụ để miêu tả vẻ đẹp của Thuý Vân. Nàng có một vẻ đẹp mà hiếm có phụ nữ nào có được với khuôn mặt đầy đặn như trăng rằm, lông mày cong hình cánh cung như ngài. Miệng cười như hoa nở, giọng nói của nàng trong như ngọc. Lại nữa, mái tóc của nàng đen dài đến nỗi mây cũng phải chịu thua, làn da trắng mịn đến tuyết cũng phải nhường. Thật là một vẻ đẹp đoan trang phúc hậu ít ai có được. Nguyễn Du đã miêu tả bức chân dung nàng Thuý Vân có thể nói là tuyệt đẹp. Đọc đoạn này ta thấy dung nhan nàng Thuý Vân có thể nói là tuyệt đẹp. Đọc đoạn này ta thấy rung động trước vẻ đẹp tuyệt vời của Thuý Vân mà thêm thán phục thiên tài của Nguyễn Du.
Ông đã vận dụng phương pháp tu từ ước lệ của văn thơ cổ vừa đúng đắn, vừa sáng tạo.
Nguyễn Du miêu tả Thuý Vân đã khiến cho ta rung động đến vậy, ông miêu tả Thuý Kiều thì ta còn bất ngờ hơn nữa. Bất ngờ đến kinh ngạc. Bắt đầu từ câu:
Làn thu thuỷ nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một, tài đành hoạ hai.
Đến đây chắc hẳn ta sẽ hài lòng và vô cùng thán phục. Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp của Thuý Kiều không dài, chỉ vài câu thôi, vậy mà ta như thấy hiện ra trước mắt một thiếu nữ “tuyệt thế giai nhân”. Mắt nàng thăm thẳm như làn nước thu. Lông mày uốn cong xinh đẹp như dáng núi mùa xuân: dung nhan đằm thắm đến hoa cũng phải ghen, dáng người xinh mơn mởn đến mức khiến liễu cũng phải hờn. Khi đọc đoạn thơ này ta không chỉ thây rung động, thán phục, mà cồn có một cảm giác xốn xang, khó tả bởi nàng Kiều xinh đẹp quá. Phương pháp ước lệ, nhân hoá là biện pháp tu từ phổ biến trong văn học cổ được tác giả sử dụng xuất sắc, kết hợp với phương pháp dùng điển cố “nghiêng nước nghiêng thành”, tác giả đã làm cho ta không chỉ đọc, chỉ nghe, chỉ cảm nhận, mà như thấy tận mắt nàng Kiều. Nàng quả có một vẻ đẹp “sắc sảo mặn mà ” ta có thể nói là “có một không hai” làm mê đắm lòng người. Đọc hết những câu trên ta mới hiểu được dụng ý của Nguyễn Du khi miêu tả vẻ đẹp “đoan trang phúc hậu” của Thuý Vân và vẻ đẹp sắc xảo mặn mà” của Thuý Kiều. Nhà thơ đã sử dụng biện pháp đòn bẩy, dùng vẻ đẹp của Thuý Vân để làm tôn thêm vẻ đẹp yêu kiều, quyến rũ của Thuý Kiều rất hiệu quả.
Sắc đã như vậy, còn tài của nàng Kiều thì sao? Ta sẽ không cảm nhận được hết vẻ đẹp hình thể cũng như vẻ đẹp tâm hồn của Thuý Kiều nếu như ta không biết đến tài năng của nàng, mặc dù Nguyễn Du đã nói “sắc đành đòi một, tài đành hoạ hai”, về sắc thì chắc chắn chỉ có mình nàng là đẹp như vậy, về tài thì hoạ chăng có người thứ hai sánh kịp.
Thông minh vốn sẩn tính trời
Pha nghề thi hoạ đủ mùi ca ngâm
Cung thương lầu bậc ngũ âm
Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương
Khúc nhà tay lựa nên chương
Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân.
Nàng có cả tài thơ, tài họa, tài đàn. Tài nào cũng xuâ't sắc, cũng thành “nghề” cả. Riêng tài đàn, nàng còn sáng tác cả một bản nhạc mang tiêu đề “bạc mệnh” rất cuốn hút lòng người.
Với nhân vật Thuý Kiều và Thuý Vân, Nguyễn Du đã sử dụng các phương pháp tu từ phổ biến trong văn thơ cổ như ước lệ, ẩn dụ, nhân hoá, dùng điển cố. Qua đó ta thây được vẻ đẹp “sắc sảo mặn mà” của Thuý Kiều. Hai bức chân dung của hai chị em Thuý Kiều, Thuý Vân, Vương Quan đi tảo mộ nhân ngày tết Thanh Minh. Phong cảnh bên mộ Đạm Tiên quả là tuyệt đẹp:
Nao nao dòng nước uốn quanh
Nhịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Lúc đó, chàng Kim xuất hiện bất ngờ:
Dùng dằng nửa ở nửa về
Nhạc vàng đâu đã tiếng nghe gần gần
Tiếng nhạc vàng lanh lảnh như xua đi âm khí nặng nề bên nấm mồ vô chủ làm không khí như bừng sáng hẳn lên. Chàng Kim Trọng hiện ra trong dáng hình một anh thư sinh phong kiến:
Trông chừng thấy một văn nhân
Lỏng buông tay khấu bước lần dặm băng
Đề huề lưng túi gió trăng
Sau chân theo một vài thằng con con.
Nói bức chân dung Kim Trọng có vẻ quen chính là ở chỗ này. Dưới thời phong kiến mà nói tới “thư sinh” thì phải có “tuấn mã”, “tiểu đồng”, phải “lưng túi gió trăng”. Những nét quen đó không làm ta nhàm chán mà khiến ta thấy phong thái hào hoa, trang nhã của Kim Trọng. Điều đó càng thể hiện rõ thêm ở câu tiếp:
Tuyết in sắc ngựa câu giòn
cỏ pha màu áo nhuộm non da trời
Với phương pháp hoán dụ, câu thơ đã khiến người đọc cảm nhận được vẻ khôi ngô, tuấn tú của chàng Kim Trọng qua vẻ đẹp của con ngựa trắng và áo màu xanh. Không những thế, chàng Kim còn là chàng trai rất lịch sự:
Nẻo xa mới tỏ mặt người
Khách đà xuống ngựa tới nơi tự tình
Hành động của chàng khác thói thường của các bậc nam nhi phong kiến như đồng điệu với các cô gái họ Vương đa tình đa cảm. vẻ đẹp của chàng làm bừng sáng cả một vùng.
Hài văn lần bước dặm xanh
Một vùng như thể cây quỳnh cành dao
Thật lạ, quả thật ta chưa thấy một trang nam nhi nào lạ đến như thế. Lạ từ vẻ đẹp trang nhã, hào hoa đến thái độ hào hiệp, lịch sự. Đã như vậy, chàng Kim lại có gia cảnh thật cao quý:
Họ Kim tên Trọng vốn nhà trâm anh
Nền phú hậu, bậc tài danh
Văn chương nết đất thông minh tính trời
Đã đẹp đẽ, chàng Kim Trọng lại là con của một gia đình thế phiệt trong vùng, bản thân chàng cũng theo đòi nghiệp văn chương, bản tính chàng thông minh vein sẩn. Đó chắc chắn là một mẫu người lí tưởng của các trang nam nhi phong kiến, chàng lọt vào mắt xanh và chiếm vị trí mối tình đầu của Thuý Kiều là điều hợp lí.
Tác giả Nguyễn Du đã dành cho Kim Trọng những tình cảm tru ái nhất cũng như ông đã dành cho Thuý Kiều. Họ là cặp nhân vật “xứng đôi vừa lứa” mà ông gửi gắm nhiều tình cảm.
Khác với Thuý Kiều và Thuý Vân, Nguyễn Du đã dành hẳn một phần để giới thiệu thì đối với Kim Trọng, ông lại giới thiệu chàng trong cảnh gặp gỡ với chị em Thuý Kiều. Đó là hoàn cảnh hợp lí khiến ta thấy chân dung Kim Trọng không chỉ khôi ngô tuấn tú là người phát ngôn tình yêu muôn thuở. Đến với nhân vật Kim Trọng, cảm nhận được vẻ đẹp của chàng, ta thêm khâm phục tài năng của Nguyễn Du với bút pháp tả người rất sắc sảo tài tình.
Như đã nói: Truyện Kiều thu hút người đọc một phần lớn là nhờ nghệ thuật miêu tả nhân vật của Nguyễn Du.
Quả vậy, nghệ thuật tả người của Nguyễn Du có thể gọi là bậc thầy trong văn học cổ Việt Nam, tả hình dáng bên ngoài của nhân vật ông luôn làm toát
lên cái tính cách, tâm hồn bên trong của nhân vật đó.
Với Thuý Vân, ông thực hiện biện pháp ước lệ miêu tả vẻ đẹp:
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da
Tất cả các từngữ, các hình tượng được ông sử dụng trong các câu thơ đều tập trung làm cho người đọc thấy được vẻ đẹp “đoan trang thuỳ mị” của Thuý Vân. Ông cũng như dự báo số phận bình lặng, êm ả của nàng qua từ “thua”, từ “nhường” một cách êm ả.
Với Thuý Kiều, tác giả dùng nhiều biện pháp tu từ để miêu tả vẻ đẹp “sắc sảo mặn mà ” của nàng. Những câu thơ miêu tả nàng có thể nói là tuyệt bút:
Làn thu thuỷ nét xuân S(ĩn
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh
Nhưng Nguyễn Du đã dự báo số phận bấp bênh chìm nổi của Kiều qua các hình ảnh hoa và liễu thua vẻ đẹp của nàng nhưng không chịu mà còn “ghen” với “hờn” và khúc nhạc “bạc mệnh” nàng sáng tác cũng như dự báo điều đó.
Với Kim Trọng, Nguyễn Du miêu tả chàng có một phong thái thanh cao, trang nhã, tuân tú, lịch sự, hào hoa. Ông cũng đành cho chàng những câu thơ tuyệt vời:
Tuyết in sắc ngựa câu giòn
Cỏ pha màu áo nhuộm non da trời
Hài vãn lần bước dặm xanh
Một vùng như thể cây quỳnh cây dao
Khác Kim Trọng, Từ Hải lại được Nguyễn Du miêu tả như một anh hùng cái thế. Từ vẻ mặt, dáng người hùng dũng cao lớn:
Râu hùm hàm én mày ngài
Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao
Đến tài trí và chí hướng:
Đường đường một đấng anh hào
Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài
Đội trời đạp đất ở đời.
Còn với Mã Giám Sinh, tác giả miêu tả bản chất bẩn thỉu của hắn qua các từ ngữ tả thực rất đắt như “ngồi tót”, “cò kè ” với các câu:
Ghế trên ngồi tót sỗ sàng
Cồ kè bớt một thêm hai
Giờ lâu ngã vàng ngoài bốn trăm.
Nhân vật Tú Bà cũng “đồng môn” với Mã Giám Sinh thì lộ vẻ mánh lới xảo quyệt, độc ác và tham lam qua nhiều câu thơ điển hình như:
Thoắt trông nhờn nhợt màu da Ăn gì to lớn đẫy đà làm sao!
Nói tóm lại, Nguyễn Du có nghệ thuật tả người rất đặc sắc và tiêu biểu. Mỗi nhân vật ông miêu tả dù tốt hay xấu, dù chính hiện hay phản diện cũng đều thể hiện được bản chất tâm hồn bên trong qua hình dáng bên ngoài. Nghệ thuật miêu tả của Nguyễn Du rất đáng được chúng ta trân trọng và học tập.
Nguồn: Vietvanhoctro.com
