Đề bài: Em hãy phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh.
Bài làm
Hồ Chí Minh được xem là một cái tên mà tất cả con dân Việt Nam đều ghi lòng tạc dạ trong tim với một lòng yêu quý, kính trọng vô bờ bến. Trong quá trình tìm lại tự do cho dân tộc, Bác đã phải chịu rất nhiều khổ cực, gian khó, đã rất nhiều lần bị bắt giam, chuyển từ nhà tù này sang nhà tù khác, bị đánh đập, tra tấn dã man. Tuy nhiên, trong hoàn cảnh khó khăn ấy, ở Người vẫn ánh lên một tinh thần lạc quan, một niềm tin vào một ngày mai tươi sáng. Bài thơ “Chiều tối” nằm trong tập thơ “Nhật kí trong tù” đã thể hiện được phần nào tinh thần ấy của Người. Bài thơ chỉ đơn giản là tả lại cảnh nơi thôn dã vào một buổi chiều tối, thế nhưng ẩn chứa trong đó là một ước mơ tự do cho bản thân, và đó có thể là một ước mơ được quay trở lại quê hương để tiếp tục sứ mệnh của mình.
Bài thơ “Chiều tối” được sáng tác khi Bác bị giải từ nhà lao Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo. Bức tranh chiều tối được nhìn qua cặp mắt của người tù tay đeo gông chân vướng xiềng :
“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không.”
Dịch thơ:
“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không.”
Vào một buổi chiều người ta thường hay nghĩ đến là lúc đoàn tụ, nhưng cũng là khi con người ta thấy vô cùng cô đơn nếu không có một chốn để về. Dường như những cánh chim đã mỏi mòn sau một ngày kiếm ăn cũng đã bay về tổ của mình. Trên không trung chỉ còn lững lờ một chòm mây. Có thể nói giữa cảnh thiên nhiên bao la hùng vĩ, con người và cảnh vật đều như dừng lại, chỉ có chòm mây ấy vẫn nhẹ nhàng trôi, càng như đã làm thêm nổi bật lên sự yên ắng, êm ả của buổi chiều tối nơi rừng núi. Chòm mây ấy dường như cũng giống như Bác vậy, như người tù cách mạng với lý tưởng cao cả vì nước vì dân vẫn phải cô độc bước đi. Chòm mây được miêu tả trong thơ Bác có lẽ là chòm mây cô đơn, lặng lẽ. Và ta cũng dễ nhận thấy như Bác cũng lặng lẽ, cô đơn. Mặc dù hoàn carnnh khó khăn là vậy, và phải là một người có lòng yêu thiên nhiên, phải có một tâm thái ung dung, bình tĩnh, lạc quan, vượt lên mọi gông cùm về thể xác để có thể đắm chìm vào việc ngắm thiên nhiên, hòa mình với thiên nhiên như thế. Dường như thân xác mỏi rã rời vì phải đi cả ngày đường vất vả, nhưng tâm hồn lạc quan cùng với phong tháu của Bác vẫn dõi mắt theo cánh chim mệt mỏi kia về tổ, tầng mây lững lờ trôi lúc chiều về.
Tuy chỉ hai câu thơ bảy chữ thật ngắn gọn vậy thôi, nhưng cũng đã khiến cho người đọc tưởng tượng ra được cảnh chiều muộn nơi rùng núi thật mênh mông, âm u, vắng vẻ, quạnh quẽ. Đồng thời, nó cũng như đã nói lên niềm mong ước quay trở về với quê hương, ước mong được tự do như đám mây kia.
Trong khung cảnh thiên nhiên mênh mông và hoang vu đó, đượm nét buồn lúc chiều muộn nơi rừng núi, bỗng xuất hiện con người:
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.”
Dịch thơ:
“Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than đã rực hồng.”
Có thể nói giữa cảnh buồn của thiên nhiên như trong thơ cổ, cô sơn nữ hiện lên như một điểm sáng, làm cho cả bức tranh trở nên sinh động, vui tươi hơn. Đó phải chăng chính là những nét cổ điển mà hiện đại trong thơ của Hồ Chí Minh. Bức tranh như được vẽ lên thật đẹp và chân thực bởi nó như vừa có người, vừa có hoạt động khỏe khoắn của con người trong đó. Đó chính không gì khác ngoài là nét đẹp, nét đáng quý của người dân lao động. Cô gái xóm núi dường như vẫn đang miệt mài xay ngô bên lò than rực hồng để chuẩn bị bữa tối. Ở đây, bản dịch thơ dường như không đảm bảo được nghệ thuật của bản chữ Hán. Bác đã thật tinh tế khi lặp lại hai chữ “bao túc” ở cuối câu thứ ba và đầu câu thứ tư, như những vòng xay nối tiếp nhau của cô gái, đó như sự tuần hoàn, tuần tự của thời gian, trời đã tối, tối dần. Bức tranh lúc này vừa ấm áp bởi cảnh tượng lao động khỏe khoắn của người thôn nữ lao động, vừa bởi cái ánh hồng của bếp lò. Đó chỉ là một thứ hạnh phúc bình dị, và thật là đơn sơ vậy mà Bác vẫn gạt bỏ hết những đau đớn, mệt mỏi về thân xác để cảm nhận được.
Nhà văn Nam Cao đã từng có nhận định: “Khi người ta đau chân, người ta không còn tâm trí đâu để nghĩ đến người khác được.”, để ý muốn nói rằng, con người ta thường có xu hướng lo cho những đau khổ của bản thân. Thế nhưng, ở vị lãnh tụ tài hoa Bác Hồ – một người lúc nào cũng lo nỗi lo của dân tộc, của đất nước – vậy mà cũng vẫn luôn quan tâm đến những thứ nhỏ nhặt nhất, bình dị nhất. Đó không là gì khác ngoài chính là nhân cách cao đẹp của vị lãnh tụ vĩ đại của chúng ta.
Bài thơ “Chiều tối” được xem là một bài thơ tiêu biểu cho nét đẹp cổ điển và hiện đại trong thơ ca của Hồ Chí Minh. Bài thơ nhận xét nếu chỉ đơn giản là tả về phong cảnh thiên nhiên và con người nơi xóm núi khi chiều muộn, đồng thời, cũng ẩn chứa trong đó nỗi niềm ước mong được tự do, được sum họp của Người. Đồng thời, ở Bác, chúng ta vẫn luôn luôn thấy được ánh lên một vẻ đẹp của tinh thần quên mình, của một trái tim giàu lòng yêu thương luôn biết quan tâm đến những điều bình dị nhất.
